Science Study Material (विज्ञान अध्ययन सामग्री): रासायनिक प्रतिक्रिया

(अ) संयोजन प्रतिक्रिया (आ) विभाजन प्रतिक्रिया

(ई) दोहोरो विस्थापन प्रतिक्रिया (इ) एकल विस्थापन प्रतिक्रिया

(अ) संयोजन प्रतिक्रिया (आ) विभाजन प्रतिक्रिया

(इ) अम्ल क्षार प्रतिक्रिया (ई) विस्थापन प्रतिक्रिया

२. कारण दिनुहोस् :

हाइड्रोजन पेरोक्साइडलाई पारदर्शी भाँडामा राख्दा प्रकाश सजिलै छिर्ने हुँदा प्रकाशको

उपस्थितिमा हाइड्रोजन पेरोक्साइड विच्छेदन भइ पानी र अक्सिजन बन्दछन् त्यसैले

हाइड्रोजन पेरोक्साइडलाई पारदर्शी भाँडामा राखिँदैन।

अम्ल र क्षारबिच रासायनिक प्रतिक्रिया हुँदा अम्ल र क्षार दुवैको रासायनिक गुणहरु

हराउँछन् र तटस्थ गुण भएको पानी र लवण बन्दछन्। त्यसैले अम्ल क्षार प्रतिक्रियालाई

निराकरण प्रतिक्रिया भनिन्छ ।

रासायनिक प्रतिक्रियामा भाग लिने पदार्थहरुको रासायनिक गुण, गाढापन,भौतिक अवस्था,

वातावरणिय प्रभाव आदि फरक फरक हुन्छ। जसले गर्दा रासायनिक प्रतिक्रियामा भाग

लिँदा संयोजन हुने,विच्‍छेदन हुने, घुल्ने क्षमता फरक हुन्छ। जसको फलस्वरुप एकाइ समयमा

हुने रासायनिक परिवर्तनको दर पनि फरक हुन्छ। त्यसैले रासायनिक प्रतिक्रियाको गति प्रतिक्रिया

अनुसार फरक हुन्छ।

३. फरक लेख्नुहोस् :

एकल विस्थापन रासायनिक प्रतिक्रिया	दोहोरो विस्थापन रासायनिक प्रतिक्रिया
एक तत्व वा आयोनले यौगिकको अर्को तत्व वा आयोनलाई प्रतिस्थापन गर्दा हुने रासायनिक प्रतिक्रियालाई एकल विस्थापन प्रतिक्रिया भनिन्छ।	दुई यौगिकमा रहेको आयोनहरुको अदानप्रदानद्वारा दुई नयाँ यौगिकहरु बन्‍ने रासायनिक प्रतिक्रियालाई दोहोरो विस्थापन प्रतिक्रिया भनिन्छ।
प्रतिक्रियारत पदार्थको रुपमा एक तत्व र एक यौगिक आवस्यक पर्दछ।	प्रतिक्रियारत पदार्थको रुपमा दुई यौगिकहरु आवस्यक पर्दछ।
उत्पादित पदार्थको रुपमा एक तत्व र एक यौगिक बन्दछन्।	उत्पादित पदार्थको रुपमा दुई यौगिकहरु बन्दछन्।

संयोजन प्रतिक्रिया	विच्छेदन प्रतिक्रिया
दुई वा दुई भन्दा बढि प्रतिक्रयारत पदार्थ मिली एउटा मात्र उत्पादित पदार्थ बन्‍ने रासायनिक प्रतिक्रयालाई संयोजन प्रतिक्रिया भनिन्छ।	एउटा प्रतिक्रयारत पदार्थ विभाजन भई दुई वा दुई भन्दा धेरै उत्पादित पदार्थ बन्‍ने रासायनिक प्रतिक्रयालाई विच्छेदन प्रतिक्रिया भनिन्छ।
उत्पादित पदार्थको रुपमा एक मात्र पदार्थ हुन्छ।	उत्पादित पदार्थको रुपमा एक भन्दा बढि पदार्थ बन्दछन्।